Xerox
- Schrijfster: Fien Veldman (Nederland)
- Soort boek: Nederlandse roman
- Uitgever: Atlas Contact
- Verschijnt: 24 april 2023
- Omvang: 224 pagina’s
- Uitgave: paperback / ebook / luisterboek
- Prijs: € 22,99 / € 13,99 / € 13,99
- Boek bestellen bij: Bol / Libris
- Waardering redactie: ∗∗∗∗∗ (zeer goed)
Fien Veldman Xerox recensie van Paulien Weikamp
Dit gebeurt me niet vaak. Dat ik een boek lees en dat ik niet weet wat ik er nou van vind. Ik heb het boek drie sterren gegeven, maar het hadden er ook vijf kunnen zijn, en net zo goed ook maar twee. Hoe kan dat? Waarom zorgt dit boek voor deze gemengde gevoelens?
Om een antwoord op deze vraag te krijgen duik ik eerst in het verhaal dat in vier delen wordt verteld.
De hoofdpersoon, een jonge vrouw zonder naam, werkt in deel één, in een start-up ergens in een stad zonder naam met collega’s zonder naam. Ze worden aangeduid met hun functie zoals Projecten, of Marketing. Zij zelf werkt als servicemedewerker en haar werk bestaat vooral uit printen, zorgen dat het papier netjes blijft en soms het beantwoorden van mails. De vrouw heeft een allergie voor stress, dan valt ze flauw, ze heeft nauwelijks contact met haar collega’s want die lijken niet in haar geïnteresseerd en zij lijkt op haar beurt ook niet geïnteresseerd in hen. Ze heeft wel een innige relatie met haar printer. Aan hem vertelt ze wat ze van de wereld om haar heen vindt, en ook over haar jeugd in een achterstandsbuurt elders in het land waar iets is gebeurd waardoor ze is vertrokken. In deel twee wordt de vrouw op non-actief gesteld en dan mist ze haar printer. De printer mist haar ook. In deel drie van het boek is de printer in aan het woord. Hij geeft een mooi inkijkje in het leven van een printer en ook hij houdt net zo veel van haar als zij van hem. In deel vier wordt de vrouw samen met een groot deel van haar andere collega’s ontslagen en dan voelt ze zich bevrijd.
Als ik mijn nogal kort-door-de-bocht samenvatting hierboven teruglees dan zou je kunnen denken: wat een saai boek. Maar dat is het helemaal niet!
Het is origineel, want wie laat er nou een printer aan het woord? Het kost geen enkel moeite om daarin mee te gaan. Het is misschien zelfs wel één de meest geslaagde delen van het boek.
Het is ontzettend grappig. De kantoormedewerkers beschrijft Fien Veldman op een afstandelijke maar zeer droogkomische manier waardoor ik soms hardop moest lachen. Juist door die afstand, juist doordat we het zien door het oog van iemand die zich een buitenstaander voelt is het pijnlijke langs elkaar heen leven dat op zoveel werkplekken gebeurt heel goed te verteren. Je zou er maatschappijkritiek in kunnen zien, en dat is het misschien ook wel, ik zag vooral iemand die moeite heeft met zichzelf staande houden. Kijkend naar de mensen om zich heen die zichzelf wel -of misschien ook niet helemaal- overeind weten te houden.
Het is bijzonder mooi geschreven. De observaties van de hoofdpersoon, haar gedachtenkronkels, haar fantasieën, haar angsten. Alles is op een manier beschreven die heel invoelbaar is. Langzaamaan ga je steeds meer denken en voelen: wat is er gebeurd met die vrouw?! Waarom houdt ze anderen op afstand? Waarom is haar printer belangrijker dan haar collega’s?
Hoe mooi alles is beschreven, hoe origineel en hoe grappig de kantoorverhalen ook zijn, ik heb het gevoel dat de hoofdpersoon niet alleen de andere karakters op afstand heeft gehouden maar ook mij, de lezer. Alsof ik De Lezer ben. Net zo iemand als Projecten of Marketing. Alsof de lezer ook een potentiële vijand is, zoals de mensen uit haar vroegere leven. Iemand die haar kwaad zou kunnen doen zoals haar eerder kwaad is gedaan.
De stukken over haar jeugd zijn anders van toon, indringender. Als de hoofdpersoon over haar jeugd vertelt hebben de mensen wél namen, dan vervallen de droogkomische observaties, dan voel je de dreiging en naderend onheil, dan zie je een heel ander hoofdpersonage. Grote bek, stoer wijf, in een buurt waar dat absoluut noodzakelijke eigenschappen zijn. Eerlijk gezegd vond ik dit de allermooiste stukken uit het boek, ik had er nog veel meer van willen lezen. Niet alleen omdat ik het mooier vond, maar ook omdat ik de hoofdpersoon wilde begrijpen. Echt begrijpen. En dat is nu mislukt. Dat er iets afschuwelijks is gebeurd, iets dat een enorme schokgolf heeft teweeg gebracht zodat de jonge vrouw van de plek des onheils is vertrokken, dat is helder. Maar waarom heeft ze zichzelf met wortel en al uit de grond getrokken? Want daarna bleek het moeilijk leven. Want waar kon ze nog aarden? Bij haar printer? Ik begreep de transformatie van het tienermeisje uit de achterbuurt naar de jonge vrouw van nu niet. Ik kan het wel bedenken: heftige jeugd zorgt voor angst in het volwassen leven. Iedere psycholoog zou beamen dat zoiets logisch is maar waarom is het logisch voor deze hoofdpersoon? Dat werd me niet duidelijk.
Aan het eind zegt de hoofdpersoon over zichzelf: ‘Ik durfde als kind, als tiener, veel meer dan nu. Ik ben een ander mens inmiddels, ik herken mezelf niet op foto’s uit mijn schooltijd. Ik kan mezelf nauwelijks herinneren. Alleen de rest, die herinner ik me. Tussen de persoon die ik ooit was en de persoon die ik nu ben zitten minstens zeven anderen. Iemand vergeleek zichzelf eens met het kleinste matroesjkapoppetje: ik ben de hele rij.’ Blz. 194.
Ik geloof dat ik die vijf tussenliggende matroesjka’s ook nodig heb om de laatste te kunnen verbinden met de eerste. Misschien had ik de hoofdpersoon dan beter kunnen begrijpen. Misschien had ik dan tegen de hoofdpersoon kunnen zeggen: ‘Ik zie je, en weet je, je bent niet alleen.’ De roman is gewaardeerd met ∗∗∗∗∗ (zeer goed)
Flaptekst van de debuutroman van Fien Veldman
Een gedesillusioneerde klantenservicemedewerker voelt zich vervreemd van de veryupte productiviteitsmaatschappij waarin ze is beland. Ze is opgegroeid in een achterstandswijk in een afgelegen provinciestad, een plek waar ze het liefst niets meer mee te maken wil hebben, maar wanneer ze een pakket ontvangt van een anonieme afzender blijkt dat niet zo eenvoudig. Uit pure wanhoop begint ze tegen haar printer te praten. Die printer – haar partner, vriend, kind en huisdier ineen – hapert, net als zij. Het pakket en de printer groeien uit tot obsessies van de hoofdpersoon die haar realiteitszin langzaam lijkt te verliezen. Maar hulp, als altijd uit onverwachte hoek, dient zich aan. Xerox is een origineel en licht absurdistisch romandebuut over verlangen naar menselijkheid, in ons zelf en in de dingen om ons heen.