80 jaar oorlog recensie boek over de Tachtigjarige Oorlog. In september 2018 is bij Uitgeverij Atlas Contact in samenwerking met het Rijksmuseum het boek Tachtig jaar oorlog verschenen dat is geschreven door verschillende auteurs.

80 jaar oorlog Recensie

Nieuwe media en fake news. Beeldenstorm en aanslagen. Honger en verkrachting als oorlogswapens. Dat klinkt als buitenlands nieuws van nu, maar het was waar Nederland uit ontstond. (Hans Goedkoop)

Het is dit jaar 450 jaar geleden dat de Tachtigjarige Oorlog uitbrak en Nederland  en ten gevolge hiervan “geboren”werd. En dat is een goede reden voor het Rijksmuseum en de NTR om hierop de schijnwerpers te richten. Dat doen ze met een TV serie, gepresenteerd door Hans Goedkoop en een tentoonstelling in het Rijksmuseum. (t/m 20 januari 2019). Ook het Dordrechts Museum en het Prinsenhof besteden ruim aandacht aan dit herdenkingsjaar. Eerder besteedde het Nat Militair Museum in Soesterberg al een tentoonstelling aan Willem van Oranje en draafde Hans Goedkoop met het ensemble Camerata Trajectina door het land met de muziekvoorstelling Vive le Geus. Win de oorlog, zing een lied.

Opstand in de Nederlanden

De Tachtigjarige Oorlog begon als een opstand tegen het wettige gezag van de Spaanse koning en de katholieke kerk. Geleidelijk ontwikkelde het conflict zich van een burgeroorlog tussen katholieken en protestanten tot een oorlog tussen de Republiek Nederland en Spanje. De Nederlanden vielen in twee delen uiteen, waarna beide gebieden, nu Nederland en België, uit elkaar groeiden. Het noorden, het huidige Nederland, werd mede dankzij de oorlog ongelooflijk welvarend en  een wereldmacht. Deze ontwikkelingen en de gevolgen daarvan voor zowel noord als zuid staan in de tentoonstelling centraal, waarbij verschillende perspectieven de aandacht krijgen. Steeds wordt de vraag gesteld wat de betekenis van deze periode is voor de samenleving, waarin wij nu leven. Nederland is immers uit deze oorlog voortgekomen. Bovendien ging het tijdens de opstand om essentiële thema’s als tolerantie, opstand, zelfbeschikking, onderdrukking, geweld en vrijheid, thema’s die ook nu belangrijk zijn.

Inhoud van 80 jaar oorlog

Bij de tentoonstelling in Het Rijksmuseum, waar spotprenten, tapijten, wapens, schilderijen van onder anderen Brueghel, Rubens en Ter Borch als ooggetuigen het verhaal van het ontstaan van Nederland vertellen, is ook een boek verschenen. Niet echt een tentoonstellingscatalogus, al staan de werken er wel in vermeld. Per hoofdstuk worden de thema’s orde, chaos, verdreven, breuk, in oorlog, identiteit, grenzeloos en vrede door historicus en sr conservator Gijs van der Ham uitgebreid toegelicht. Deze thema’s komen ook terug in de tentoonstelling.

In het voorwoord, dat geschreven is door Taco Dibbits en Paul Römer stellen zij een paar vragen als wat is de betekenis van deze oorlog en – de Tachtigjarige Oorlog naar het heden betrekkend – zijn de idealen waar het toen om ging ook voor de huidige samenleving relevant? Verder worden in het boek met zo’n 15-tal artikelen nog speciale aspecten van het conflict belicht die nog steeds van invloed zijn op de huidige samenleving door andere auteurs. Een uitgebreide tijdlijn van gebeurtenissen,  stambomen van de belangrijkste personen en een lijst van geraadpleegde literatuur maken het boek compleet.

Een eerste wereldoorlog?

Het een fors boek geworden dat afwijkt van de standaard museumcatalogussen die bij WBooks /Waanders uitgegeven worden. Je mist het gladde papier en de schitterende foto’s. En dat is eigenlijk het enige wat op dit boek aan te merken valt. Sommige afbeeldingen zijn niet scherp. Verder bevat het boek een schat aan boeiende vertellingen en wetenswaardigheden, die je beter gelezen kan hebben voordat je de expositie bezoekt. Zo behaalde zeeheld Van Heemskerck “een bijna feilloze” overwinning bij Gilbraltar op de Spanjaarden. De enige smet  was dat hij zelf hierbij sneuvelde. Je leest ook dat de oorlog zich niet alleen tussen Spanje en de Republiek afspeelde maar Engeland, Frankrijk en het Duitse Rijk waren ook partij. Net als de Spaanse gebieden in Zuid Amerika, Afrika en Azië.  Misschien zou je het een eerste wereldoorlog kunnen noemen.

Oorlog en handel

Het was een nare oorlog met veel burgerslachtoffers. Soms maakte het niet uit wat je geloofde. Het leger dat door het land trok, had nu eenmaal honger en dorst. En was niet kieskeurig. De handel is de redding. Na het 12-jarig bestand ging het de Republiek voor de wind en dan wegen de uitgaven voor een oorlog dubbel zo zwaar. Van der Ham windt er een doekjes om. De Staten Generaal bepaalde de gebeurtenissen. En na verloop van tijd verdiende de Hollanders heel veel. De VOC was opgericht. Dus werd aan vrede gedacht, al duurde dat nog wel een paar jaar.

Het had zo anders kunnen lopen

Dat het boek geen geschiedenisboek is, blijkt uit het laatste hoofdstuk  Het had zo anders kunnen lopen van Peter Vandermeersch, de Belgische hoofdredacteur van de NRC.  Hierin vergelijkt hij het Plackaat van Verlaethinge met de Brexit. Spanningen tussen het centraal gezag en gewesten (nationalisme). Ook geeft Vandermeersch  antwoord waarom Nederland zo tolerant is.  Omdat niemand erin is geslaagd zijn macht op te dringen!  En over een hereniging van Vlaanderen en Nederland, waar Wilders het eens over gehad heeft,  is hij ook duidelijk. In die tachtig oorlogsjaren ontstond een kloof die blijvend lijkt te zijn. Dus geen hereniging.

Uitstekend en toegankelijk boek over de Tachtigjarige Oorlog

De vragen die in het voorwoord staan, worden in het boek wel  beantwoord, al wordt niet direct hiernaar verwezen.  Tolerantie en godsdienstvrijheid waren en zijn nog steeds actuele onderwerpen. En opstandelingen zijn voor de ene partij boeven en voor de andere helden. Over de Tachtig jarige Oorlog moet iedere Nederlander gelezen hebben. En dit boek is een heel toegankelijke  beschrijving van deze markante geschiedenis. 80 jaar oorlog is gewaardeerd met ∗∗∗∗∗ (uitstekend).

Recensie van Jos van Raan

80 jaar oorlog

De geboorte van Nederland

• Titel: 80 jaar oorlog
• Schrijvers: Diverse auteurs
• Soort boek: geschiedenisboek
• Uitgever: Atlas Contact, NTR, Rijksmuseum
• Verschenen: september 2018
• Omvang: 319 pagina’s
• Uitgave: Paperback / Ebook
• Tags: Nederlandse geschiedenis, Rijksmuseum, Tachtigjarige Oorlog
• Waardering: ∗∗∗∗∗ (uitstekend) Jos van Raan

Bijpassende Boeken en Informatie

• Nederlandse geschiedenis