Thera Coppens Johanna en Margaretha recensie en informatie over de inhoud van deze nieuwe geschiedenisboek de Bourgondiërs in de 13e eeuw. In november 2019 verscheen bij Uitgeverij Meulenhoff dit nieuwe biografische geschiedenisboek van Thera Coppens.
Thera Coppens Johanna en Margaretha Recensie en Informatie
Een heerlijk boek over twee niet zo bekende grafelijke zussen die, na het lezen van het boek, het verdienen om hun levensgeschiedenis opgetekend te hebben gekregen. Het verhaal begint rond 1200 met de vierde kruistocht waarvan hun vader,Boudewijn IX van Vlaanderen en Henegouwen, de aanvoerder was.
Om aan geld te komen om de schepen te betalen die de Venetianen gebouwd hadden voor de kruisvaarders, werd eerst de christelijke stad Zara in Kroatië veroverd en geplunderd. Hoewel dit tegen de zin van de paus was, werd de stad met alle kerken na de overgave ook nog eens platgebrand. Vervolgens werd opgetrokken naar Constantinobel (het huidige Istanboell), ook een christelijke stad. En ook deze stad moest het ontgelden. Hier werd Boudewijn gekozen tot keizer en gekroond in de Hagia Sofia. Na een opstand van de Griekse bevolking van Thracie en de belegering van de stad Adrianopel raakte Boudewijn in gevangenschap en werd waarschijnlijk wat later vermoord. De kruistocht eindigde in een ramp en Jeruzalem werd niet gehaald. Plunderingen en onderlinge ruzies waren oorzaken van de mislukking. Hun moeder, Maria van Champagne, die met Boudewijn was meegetrokken stierf onderweg aan de pest. Nu waren de zussen Johanna en Margaretha wees en overgeleverd aan machtige heren, van wie de Franse koning Filips II Augustus de belangrijkste was. Hij was hun leenheer, althans voor Vlaanderen. Voor Henegouwen lag dat anders. Via de bisschop van Luik was de rooms Duitse keizer van dat gebied de leenheer. Johanna, de oudste zus, werd door toedoen van de slimme Franse koning al snel uitgehuwelijkt aan prins Ferrand van Portugal.
Heerlijk boek over twee minder bekende middeleeuwse grafelijke zussen met een boeiende levensgeschiedenis
Voor Margaretha die pas 10 jaar oud was, werd Bouchard van Avesnes als haar leermeester aangewezen. Ze was hem gehoorzaamheid verschuldigd. Hoewel Bouchard al twee kerkwijdingen had ontvangen, had hij geen trek in het priesterambt. Hij nam haar mee naar zijn kasteel, waar zij machteloos was in zijn handen en al gauw kwam er een huwelijk tot stand. Wanneer Johanna vroegtijdig kwam te overlijden, zou Bouchard graaf van het rijke Vlaanderen en Henegouwen worden.
Na de dood van Johanna had Margaretha in 1222 Bouchard, bij wie ze twee kinderen had gekregen, verlaten en vocht ze haar huwelijk aan als niet geldig. Ze trouwde in het najaar van 1223 met Willem van Dampierre, een ridder uit de Champagnestreek en een zoon van Gwijde II van Dampierre en Mathilde I van Bourbon. Ze moesten het opnemen tegen de aanstaande keizer van het Roomse Rijk, graaf Willem II van Holland. Maar ook tegen haar ex en haar eigen kinderen, die aasden op haar macht en geld. Ondertussen was Lodewijk de IX, de Heilige, de nieuwe koning van Frankrijk geworden. Hij leidde twee mislukte kruistochten en ook op zijn geschiedenis wordt in het boek uitgebreid ingegaan.
Op 29 december 1278 deed Margaretha in Vlaanderen troonsafstand ten gunste van haar zoon Gwijde van Dampierre. In Henegouwen bleef zij nog aan de macht tot aan haar dood; ze werd opgevolgd door haar kleinzoon Jan II van Avesnes. Door het huwelijk van haar zoon Jan van Avesnes met Aleid van Holland werden Henegouwen, Holland en Zeeland in 1299 verenigd. Margaretha overleed op hoge leeftijd in Gent in 1280. Geheel volgens haar laatste wilsbeschikkingen werd haar lichaam bijgezet in de door haar gestichte Abdij van Flines, die in 1790 tijdens de Franse Revolutie werd verwoest.
Thera Koppens schrijft vlot en haar werk is goed gedocumenteerd. Het boek is geen roman; er is weinig bij gefantaseerd om er een verhaal van te maken. Het boek gaat dus voornamelijk over feiten en dat is haar kracht om dan toch voor de lezers boeiend te blijven. Bart van Loo kan dat ook net als Barbara Tuchman. Koppens gaat verder dan alleen de levensgeschiedenis van twee zussen. Ze beschrijft ook de kruistochten en de vele veldslagen en oorlogen in en om Vlaanderen.
Voor iedereen die geïnteresseerd is in de Middeleeuwen is het boek een must
Ze schrijft ook over de culturele erfschatten die onder Margaretha’s bewind het licht zagen: de kathedralen en begijnhoven, bijvoorbeeld in Brugge, de geïllumineerde manuscripten , waarvan Floris ende Blacefloor, geschreven door haar klerk, Diederik van Assenede, wel de bekendste werd. Ook wordt de lezer ruim geïnformeerd over de werken van Jacob van Maerlant. Hiermee wordt de lezer goed geïnformeerd over de tijdgeest in de 13e eeuw.
Het boek, dat voorzien is van zestien pagina’s mooie kleurenafbeeldingen, veel noten en twee stambomen, een lijst van geraadpleegde literatuur en een register, is voor iedereen die geïnteresseerd is in de Middeleeuwen een must. En voor wie dan niet is, een heerlijk tijdverdrijf. Johanna en Margaretha is gewaardeerd met ∗∗∗∗∗ (uitstekend).
Recensie van Jos van Raan
Johanna en Margaretha
Gravinnen van Vlaanderen en prinsessen van Constantinopel
- Schrijfster: Thera Coppens (Nederland)
- Soort boek: biografie, geschiedenisboek
- Uitgever: Meulenhoff
- Verschenen: november 2019
- Omvang: 400 pagina’s
- Uitgave: Gebonden Boek / Ebook
- Waardering redactie: ∗∗∗∗∗ (uitstekend)
Flaptekst van het boek van Thera Coppens
Het tijdperk voor de heerschappij van de Bourgondische graven: voor iedereen die genoten heeft van De Bourgondiërs van Bart van Loo en meer wil weten over de middeleeuwen.
In haar nieuwe boek dringt Thera Coppens door tot de dertiende eeuw, waar een ontzagwekkende vrouw strijd moet voeren tegen de hebzucht van de haar omringende vorsten. Margaretha lag nog in de wieg toen haar ouders stierven en de machtige erflanden Vlaanderen en Henegouwen nalieten aan haar en haar zus Johanna. In de door mannen gedomineerde wereld vormden de schatrijke prinsessen een begeerde prooi in de genadeloze huwelijkspolitiek. Na de dood van Johanna bestreed Margaretha vijandige vorsten en pausen en stuurde haar oorlogsvloot af op haar aartsvijand: rooms-koning Willem II, graaf van Holland. Twee eeuwen later gingen haar graafschappen op in het grote Bourgondische Rijk. Maar als stammoeder van de nieuwe dynastie werkt haar wezen door in de middeleeuwse historie van de Lage Landen.
